Poezja bez klucza

1. Rozgrzewka 5 min.

Jeśli czas na to pozwala, zacznij zajęcia od poprowadzenie rozgrzewki głosowej i ruchowej, korzystając ze znanych Ci zabaw lub tych dostępnych na naszym portalu [zakładka Filmy].

2. Spotkanie z wierszem w grupach 5 min.

Podziel klasę na trzy-czteroosobowe grupy. Rozdaj wszystkim zespołom po jednym egzemplarzu wiersza. Poproś o przeczytanie wybranego przez Ciebie tekstu w cichej lekturze. Następnie niech każdy w grupie wybierze spośród swoich rzeczy (z plecaka, torby, piórnika, kieszeni…) przedmiot, który najbardziej kojarzy mu się z przeczytanym utworem. Niech uczniowie w swoich grupach pokażą sobie wzajemnie wybrane przedmioty i opowiedzą o motywacjach dla swoich skojarzeń – czemu zdecydowali się właśnie na ten obiekt.

3. Co się kryje za słowami? 20 min.

Poniżej znajdują się ćwiczenia, które pomogą uczniom w budowaniu samodzielnej interpretacji wiersza. Wybierz z poniższej listy dowolną ilość zadań (w zależności od tego, ile czasu chcesz poświęcić na tę pracę). Po upływie czasu potrzebnego do wykonania zadania – podawaj kolejne polecenie dla grup. Możesz też wydrukować listę wybranych ćwiczeń i przekazać je zespołom jako instrukcję do pracy oraz podać czas na ich wykonanie.

 

Polecenia dla grup:

1. Niech każdy z członków grupy zaproponuje alternatywny tytuł dla tego tekstu. Następnie zdecydujcie wspólnie, jak inaczej można by zatytułować wiersz i zapiszcie tę nazwę na górze strony. [3-4 minuty]
2. Niech każdy z Was zapisze pod tekstem po jednym pytaniu, które nasuwa mu się po lekturze tekstu. Następnie spróbujecie wspólnie poszukać odpowiedzi na postawione przez Was pytania. [6-10 minut]
3. Nie każdy podkreśli w tekście jedno słowo/wers/zdanie, które dla niego jest w tym utworze najważniejsze.
4. Zastanówcie się wspólnie, z jakimi kolorami kojarzy Wam się ten tekst (nie chodzi tu wyłącznie o barwy bezpośrednio pojawiające się w tekście, ale o nasuwające się Wam skojarzenia). Możecie się posługiwać nazwami kolorów podstawowych, jak i tworzyć bardziej opisowe nazwy (np. pustynna burza). Zapiszcie skojarzenia pod tekstem. [3 minuty]
5. Zapiszcie pod tekstem Wasze dźwiękowe skojarzenia z utworem. Mogą to być np.

- konkretne dźwięki (szelest, szum, krzyk, dźwięk dzwonu…);

- zapis onomatopei, które przychodzą Wam do głowy (łubudu, fru, pssst, hop);

- nazwy czynności związanych z pojawianiem się dźwięku (skrzypienie, drapanie, stukanie);

- nazwy utworów muzycznych, które kojarzą Wam się z tym tekstem.

Nie muszą to być dźwięki bezpośrednio pojawiające się w tekście, ale też takie, które Waszym zdaniem łączą się z jego nastrojem. [5 minut]

6. Zastanówcie się wspólnie, czy ten utwór uruchamia w Was jakieś skojarzenia zapachowe – jeśli tak, to zanotujecie je pod tekstem. [3 minuty]
7. Niech każdy z Was na kartce w formacie A4 narysuje (mazakiem, długopisem, ołówkiem…) obraz inspirowany przeczytanym utworem (może on być zarówno realistyczny, jak i abstrakcyjny). Pokażcie swoje prace pozostałym członkom grupy – opowiedzcie sobie wzajemnie, jak je odczytujecie. [6-10 minut]
8. Korzystając z białych kartek papieru wykonajcie dowolną formę przestrzenną, która będzie nawiązywała w dowolny sposób do wiersza.
9. Zastanówcie się wspólnie nad tym, kto mógłby wypowiadać tekst tego wiersza lub kim jest osoba, o której on mówi. W jakiej sytuacji znajduje się ta postać? Opiszcie tego bohatera w kilku zdaniach. [5 minut]

 

Listę tych działań można samodzielnie poszerzać.

4. Rzeźby 5 min.

Poproś, aby każda grupa przyjrzała się zgromadzonym przez siebie skojarzeniom wokół utworu. Niech zastanowią się, jaka główna myśl/temat/motyw wyłania się z nich. Następnie poproś, by zespoły przygotowały ze swoich ciał rzeźbę, która wyraża wybraną przez nie ideę wywiedzioną z wiersza. Niech zaprezentują sobie wzajemnie przygotowane rzeźby. Przy każdej z nich zaproś uczniów oglądających do interpretacji – najpierw jako samodzielnych dzieł, potem w kontekście poznanego utworu. Zachęć ich do tego, by zwracali uwagę, w jaki sposób ciała zostały użyte do budowania znaczeń. Jak odczytują określone gesty, miny, wzajemne położenie ciał?

5. Z innej perspektywy 10 min.

Poproś zespoły o uporządkowanie swoich stanowisk pracy i pozostawienie na nich jedynie kartek z wierszami i zapisanymi odpowiedziami na kolejne polecenia, przedmiotów, obrazków oraz obiektów z papieru. Następnie niech każda grupa przeniesie się na stanowisko innej (np. zgodnie z ruchem wskazówek zegara). Daj zespołom kilka minut na przyjrzenie się zgromadzonym tam obiektom i zapiskom. Poproś, aby porównali je z własną pracą – niech poszukają różnic i podobieństw. Niech każdy z członków zespołu wskaże najbardziej dla niego ciekawy trop zostawiony przez zespół i wyjaśni, z jakiego powodu jest ona dla niego inspirujący.

 

Na tym etapie możesz podsumować pracę nad interpretacją wiersza i zakończyć zajęcia. Formą wspólnego zamknięcia może być przyjrzenie się odczytaniom utworu przez poszczególne zespoły i zebranie pojawiających się motywów/haseł w formie mapy myśli na tablicy – zwróćcie szczególną uwagę na te, które się powtarzają, ale przyjrzyjcie się też chwilę tym, które były mniej popularne – a może nawet odosobnione, dziwne, kontrowersyjne? Być może odsłaniają jakąś nową, interesującą perspektywę dla odczytania utworu? Przypomnij uczniom, by zadbali o graficzną formę mapy i zastanowili się, w jaki sposób zaznaczyć na niej wątki z Waszej rozmowy (możecie też wykorzystywać rysunki/symbole). Możesz też kontynuować pracę zgodnie z poniższymi etapami.

6. Praca nad etiudami 20 min.

Kiedy grupy obejrzą wszystkie materiały pozostawione przez poprzedni zespół, powiedz, że ich zadaniem jest potraktować je jako zestaw tropów/wskazówek do zbudowania etiudy inspirowanej wierszem. Nie muszą korzystać ze wszystkich materiałów – mogą wybrać tylko część, która pozwala im zbudować spójną całość (np. wykorzystać wyłącznie część rekwizytów, zaproponowanego bohatera, sięgnąć po inspiracje dźwiękowe i stworzyć chór…). Nie ma też obowiązku wykorzystywania w etiudzie całości wiersza (może to być fragment, a nawet jedno tylko słowo). Ważne jednak, by znaleźć dla każdego z członków grupy zadanie w ramach prezentacji etiudy. Przypomnij o nadaniu tytułu swojej prezentacji.

7. Prezentacje, interpretacje, podsumowanie 25 min.

Zaproś zespoły do prezentacji etiud. Zadbaj o zbudowanie atmosfery uważności i wzajemnego skupienia na poszczególnych występach. Po obejrzeniu wszystkich pokazów rozpocznij rozmowę, w której porównacie Wasze sceniczne interpretacje tekstu poetyckiego. Podejmij w niej następujące kwestie:

- W jaki sposób został zinterpretowany utwór w poszczególnych etiudach? Które jego elementy zalazły się w jego teatralnych wersjach? Na co kładą nacisk poszczególne zespoły w swoim odczytaniu?

- Po jakie środki wyrazu sięgają poszczególne zespoły w swoich scenach? Jakie dzięki nim efekty uzyskują? Jakie możliwości komunikacyjne, których nie daje poezja, stwarza teatr?

- Czy w etiudach pojawiają się wątki, których nie było w samym tekście poetyckim? Jakie? Co powoduje ich użycie?

 

Na zakończenie poproś, aby każdy uczeń dokończył następujące zdanie: „Wiersz [tu tytuł] jest dla mnie o…”.