Tradycja

Zajęcia są pomyślane w dwóch wersjach: 45 minut i 2x45 minut.
Jeżeli chcesz skończyć po 45 minutach zakończ pokazem filmu Tradycja.
Jeżeli chciałbyś rozbudować warsztat wzbogać go o eksperyment inspirowany Ferdydurke W. Gombrowicza. Wtedy zajęcia trwać będą 2x45 minut, z założeniem, że rezygnujecie z WPROWADZENIA i po krótkim wstępie słownym zaczynacie od ćwiczenia SALA NA TEMAT.

1. Wprowadzenie + dyskusja 15 min.

Zajęcia powinny odbywać się w standardowej sali szkolnej (z typowym ustawieniem ławek i stołów).
Przed zajęciami przygotuj salę i zmień widocznie ustawienie ławek. Zmiana powinna być radykalna, choć nie musisz przestawiać wszystkich ławek. Wystarczy, że np. jedna ławka na środku sali zostanie ustawiona w poprzek, albo biurko nauczycielskie ustawione zostanie bokiem lub tyłem do klasy.
Wpuść uczniów do sali, w której wcześniej zmieniłeś ustawienie. Zapytaj ich, czy widzą zmianę i poproś ochotników, aby ustawili salę w taki sposób, by wyglądała tak jak zazwyczaj lub inaczej mówiąc, tak jak „powinna” wyglądać.
Kiedy uczniowie skończą, zapytaj ich, skąd wiedzieli, że sala ma wyglądać tak, a nie inaczej. Wspólnie zastanówcie się, dlaczego właśnie tak ustawione są stoły i krzesła w klasie. Co za tym przemawia? Czy jest to schemat najlepszy z możliwych? Czy jest szansa, aby go zmienić? Jak i po co to robić?

 

2. Sala na temat 15 min.

Zadaj uczniom pytanie, czy np. na języku polskim lub historii ustawienie ławek zmienia się w zależności od tematu. Poproś uczniów, aby wyobrazili sobie, że ławki i krzesła to jest pewna baza/punkt wyjścia i na jej podstawie możemy tworzyć różne schematy, dostosowywać salę do potrzeb chwili, komentować szkolną rzeczywistość.
Podziel klasę na 4 grupy. Każda z grup losuje nazwę jednego ze szkolnych przedmiotów (np. język polski, historia, matematyka, geografia). Uczniowie zastanawiają się jaki temat obecnie omawiają na danym przedmiocie i zapisują go na kartkach np. Treny Jana Kochanowskiego na języku polskim, ułamki na matematyce, polskie złoża naturalne na geografii, rozbiory Polski na historii itp. Możecie też zostać w obrębie jednego przedmiotu np. języka polskiego. Wtedy poproś poszczególne grupy, aby wybrały np. 1 utwór literacki/temat omawiany w ramach tego przedmiotu.
Zadaniem uczniów będzie takie zaaranżowanie klasy – ławek, stołów krzeseł i innych znajdujących się tam przedmiotów, aby ustawianie to sprzyjało rozmowie na temat obecnie omawiany na lekcji, aby go w pewien sposób odzwierciedlało: np. „Treny" Jana Kochanowskiego – salę można ustawić w taki sposób, aby każde krzesło było odseparowane od innych – co sugeruje samotność i cierpienie autora itp. Tę część kończymy prezentacją kolejnych projektów i krótką dyskusją na ten temat.

(Pytania do dyskusji: Co dałaby taka zmiana ustawienia? Czy zmieniłaby coś na poziomie doświadczenia? Jaką funkcję spełnia tutaj szkolna klasa jako przestrzeń? itp.)

 

3. Dialog z Tradycją 15 min.

Podziel uczniów na pary. W tym ćwiczeniu jedna osoba z pary ma wcielić się w rolę ogólnie rozumianej „Tradycji” – potraktować ją jako postać ze swoistym zbiorem cech. Druga osoba ma za zadanie dowiedzieć się o niej jak najwięcej. Wypytać ją o wady, zalety, marzenia, lęki, stawiać jej wyzwania, nakłaniać do zmiany itp. Poproś, aby uczniowie podyskutowali chwilę w parach. Po około 5 minutach podsumujcie jakie cechy tradycji udało się ujawnić podczas ćwiczenia (zapiszcie je). Zapytaj też jakich pytań uczniowie używali do rozmowy z Tradycją.

 

4. Pokaz filmu + dyskusja 15 min.

Po obejrzeniu filmu zaproś uczniów do dyskusji. Zapytaj ich, jak zrozumieli przesłanie filmu w kontekście wcześniejszych ćwiczeń i jak interpretują same ćwiczenia. Czy zadanie z krzesłami można potraktować jako metaforę refleksji na temat tradycji/ustalonego wzorca i próbę skomentowania zmieniającej się rzeczywistości? Spróbujcie porozmawiać o tym, co to znaczy, że teatr jednocześnie stoi na straży tradycji, a zarazem podważa ustalone wzorce. Spróbujcie zdefiniować punkty, w jakich tradycja ujawnia się w szkole (np. w sposobie funkcjonowania, kanonie lektur szkolnych, relacjach społecznych itp.). Czy szkoła jest podatna na tego typu zmiany? Na ile utrwala tradycję, a na ile z nią dyskutuje?

 

5. Eksperyment - dlaczego Słowacki wielkim poetą był? 20 min.

Zaprezentuj uczniom fragment filmu „Ferdydurke" Witolda Gombrowicza (Teatr telewizji z 1985 roku, reżyseria Maciej Wojtyszko). Skupcie się na scenie szkolnej lekcji.
Po obejrzeniu fragmentu zapytaj uczniów, jak go rozumieją i jak interpretują obejrzany film w kontekście poprzedniego materiału filmowego. Czy widzą jakieś punkty wspólne? Jak pokazana jest tradycja romantyczna i jaką rolę odgrywa w naszej kulturze?
Zaproponuj uczniom pewien eksperyment, inspirowany sceną z filmu Ferdydurke. Spróbujcie wspólnie sprawdzić czy i jak wyolbrzymiona i groteskowa sytuacja zaproponowana przez Witolda Gombrowicza sprawdziłaby się w Waszej szkole.
Wypiszcie pytania inspirowane filmem, np.:
○ Dlaczego Juliusz Słowacki wielkim poetą był?
○ Dlaczego wielka poezja nas wzrusza?
○ Dlaczego Adam Mickiewicz nas wzrusza? Itp.

Możesz zaproponować uczniom, aby dodali też swoje pytania – takie, które bardziej bezpośrednio będą odnosić się do ich doświadczeń np. Dlaczego Treny Kochanowskiego powinny nas wzruszać? Dlaczego bajki Ignacego Krasickiego powinny nas bawić? itp.
Podziel uczniów na około 3-osobowe grupy, z których każda niech wybierze sobie jedno z wynotowanych wcześniej pytań np. „Dlaczego wielka poezja nas wzrusza?” Poproś ich, aby podczas przerwy wyszli na korytarz i zadawali te pytania różnym osobom: kolegom i koleżankom ze szkoły, innym nauczycielom, woźnym itp. Odpowiedzi (wszystkie!, także takie jak: nie wiem, nie mam czasu, co?, bo tak itp.) pytanych powinni zapisywać na kartkach. Ważne też, aby obserwowali reakcje pytanych osób.

 

6. Prezentacja wyników + podsumowanie 10 min.

Po przerwie spotkajcie się w klasie i zaprezentujcie wyniki eksperymentu.
Zaproś po jednym ochotniku z każdej z grup. W widocznym miejscu sali postaw krzesła w rzędzie, tak aby uczestnicy siedzieli jeden obok drugiego. Pozostałych uczniów poproś, aby pojedynczo zadawali pytania z puli tych, które weszły w skład eksperymentu. Kiedy siedzące osoby usłyszą swoje pytanie, muszą podać jedną z zebranych odpowiedzi. Pytania mogą się powtarzać, siedzący mogą udzielać dwa razy tej samej odpowiedzi.
Siedzący ochotnicy odpowiedzi powinni mieć spisane na kartce, tak aby ćwiczenie odbywało się szybko i płynnie. Sesja trwa do wyczerpania odpowiedzi – w momencie, kiedy większość odpowiedzi zaczyna się powtarzać.

Spróbujcie podsumować i odpowiedzieć na pytania:
Co odpowiadali ludzie? Jakie były reakcje pytanych osób? Jak uczniowie czuli się, zadając takie pytania? Czy dzięki zadawaniu takich pytań dowiedzieli się czegoś więcej o swoich rówieśnikach i osobach pracujących w szkole? Jak rozumieją to zadanie w kontekście dwóch wcześniejszych filmów? (w razie potrzeby możesz przypomnieć oba materiały filmowe).

 

7. Ewaluacja 5 min.

Na zakończenie poproś uczniów, aby wzięli sobie po jednym krześle. Zaproponuj uczestnikom, aby ustawili krzesło i usiedli na nim w taki sposób, by odzwierciedlić swoje samopoczucie po warsztacie.