Tajniki dykcji – czyli łamańce językowe

Jeśli chcesz bardziej zgłębić z uczniami temat dykcji i poszukujesz różnych ćwiczeń, możesz skorzystać z ośmioodcinkowego, bezpłatnego tutorialu Szybki Kurs Dykcji z Teatrem Wybrzeże: https://vimeo.com/showcase/7959709

Wskazówki do poprowadzenia zajęć online:

Ćwiczenia w parach (1 i 3) możesz poprowadzić, dzieląc uczestników na pokoje (w Zoomie opcja Breakout Rooms). Plik z tekstami łamańców językowych możesz przekazać uczniom na czacie lub wrzucając na wasz wspólny dysk np. Google.

Jeśli komunikator, z którego korzystacie, posiada opcję nagrywania także w trybie dzielenia na pokoje, to zamiast dyktafonu możecie skorzystać z tej opcji rejestracji.

 

1. Mowa z marszu 10 min.

Zapowiedz, że będziecie dzisiaj pracować głosem i wspólnie poćwiczycie dykcję. Na początek przeprowadzicie wspólnie eksperyment i zbadacie swoją wymowę. Poproś uczniów, by dobrali się w pary i przygotowali dyktafony. Rozdaj uczestnikom teksty łamańców językowych. Poproś uczniów, by wybrali kilka tekstów z puli i przeczytali sobie wzajemnie (uczniowie w parze nie muszą wybierać tych samych tekstów, każdy może wybrać inny). Zaproponuj, by uczniowie zarejestrowali ćwiczenie na nagraniu.

Na koniec zapytaj uczniów o wrażenia z ćwiczenia. Zapowiedź, że do nagrań wrócicie w kolejnym etapie zajęć.

2. Rozgrzewka aparatu mowy 5 min.

Zaproś uczniów do rozgrzewki aparatu mowy. Zapytaj, jakie części ciała go tworzą. Zapowiedz, że rozgrzejecie wszystkie jego elementy (usta, język, szczękę, mięśnie twarzy i krtań). Za każdym razem demonstruj grupie, jak wykonać ćwiczenie.

1. Poproś uczniów, aby nabrali powietrza do ust i wypuścili je, parskając jak koń, czyli wprowadzając wargi w falujące drżenie. Poproś uczniów, aby parsknięcie trwało jak najdłużej, aż do uczucia mrowienia w wargach. Powtórzcie ćwiczenie kilka razy.
2. Kląskanie. Poproś uczniów, by wydali dźwięk, który kojarzy im się z dreptaniem konia. Możesz poinstruować, by dotknęli językiem podniebienia i wydobyli dźwięk opuszczając szczękę w dół, a za drugim razem rozchylili usta szeroko.
3. Poproś uczniów, by maksymalnie wyciągnęli język i postarali się dotknąć nim nosa, następnie brody, prawego i lewego policzka. Powtórzcie serię parę razy. W ramach rozluźnienia po wykonanym ćwiczeniu parsknijcie jak w pierwszym ćwiczeniu.
4. Poproś uczniów, by ściągnęli usta w dzióbek, a następnie spróbowali wykonać dzióbkiem kolisty ruch (w kierunku nosa, policzka, brody i drugiego policzka i ponownie nosa). Wykonajcie jedną rundą w prawo, a drugą w lewo.
5. Kilka razy szeroko otwórzcie i zamknijcie usta, układając je w pozycji poszczególnych samogłosek (najlepiej w kolejności „a”, „o”, „u”, „e”, „i”, „y”). W kolejnej rundzie spróbujcie wykonać sekwencję z dźwiękiem.

Na koniec zapytaj uczniów, jak się czują po wykonanej rozgrzewce.

3. Łamańce językowe na różne sposoby 20 min.

Poproś uczniów, by ponownie dobrali się w pary i przygotowali korki oraz dyktafon. Poleć, by wrócili do tekstów łamańców językowych z pierwszego ćwiczenia. Zaproponuj kilka rund zabawy, w których spróbują wymówić ten sam tekst w różnych wariantach.

Runda 1: Poproś, by uczniowie włożyli sobie między zęby, pionowo korek i postarali się przeczytać ten sam tekst z korkiem. Na koniec rundy wyciągnijcie korki i rozluźnijcie aparat mowy np. przez parsknięcie.

Runda 2: Zapytaj uczniów, czy wiedzą, co to jest hiperdykcja. W razie potrzeby zaprezentuj przykład i wyjaśnij, że jest to mówienie z przesadną artykulacją, bardzo wyraźnie i dokładnie, z wręcz karykaturalnym sposobem otwierania ust. Poproś uczniów, aby w tej rundzie spróbowali przeczytać teksty hiperpoprawnie.

Runda 3: Poproś uczniów, by w ostatniej rundzie przeczytali teksty, mówiąc w swój naturalny sposób. Zaproponuj, by tę rundę uczniowie zarejestrowali na nagraniu.

Poproś uczniów o odsłuchanie obu nagrań. Czy sposób wypowiadania tekstu różnił się? Jeśli tak, to co się zmieniło i dlaczego? Zapytaj uczniów o wrażenia z całego ćwiczenia. Jak uczniowie czuli się w poszczególnych rundach? Co ułatwiało, a co utrudniało wypowiadanie tekstu? W której wersji tekst był najbardziej komunikatywny? Niech chętne osoby podzielą się swoimi obserwacjami na forum.

4. Podsumowanie 10 min.

Na koniec poproś uczniów, by każdy z nich stworzył metaforę dotyczącą relacji między dykcją a wypowiadanym tekstem. Np. w formie dokończenia zdania „Dykcja dla komunikatu jest jak….”. Porozmawiajcie wspólnie o roli dykcji w procesie komunikowania się.