Podczas lekcji klasa przypomina sobie treść lektury „Szatan z siódmej klasy” – pomoże w tym seria działań poprowadzonych w detektywistycznej konwencji. Uczestnicy będą się mogli wcielić w rolę detektywów i dziennikarzy śledczych. Na koniec poznają cechy gatunkowe powieści detektywistycznej.
Sala z możliwością przestawiania ławek.
Zapowiedz uczniom, że na dzisiejszych zajęciach wcielicie się w role detektywów. Będziecie analizować fakty i tropić sensy. Dlatego zaczniecie od rozgrzewki ćwiczącej pamięć, koncentrację, umiejętność kojarzenia faktów – przyda się Wam w dalszej pracy detektywa. Przeprowadź z uczniami trzy ćwiczenia:
1. Niech wszyscy chodzą swobodne w przestrzeni sali / korytarza. Po chwili każda osoba znajduje kogoś, kogo od tej pory będzie tropić, podążając za nim krok w krok, naśladując mowę ciała tej osoby (tak jednak, by nie być rozpoznanym przez śledzoną osobę).
2. Uczniowie stają w dwóch rzędach naprzeciwko siebie i przez chwilę obserwują swoich partnerów. Starają się zapamiętać jak najwięcej szczegółów. Następnie jeden rząd odwraca się. W tym czasie partner zmienia trzy elementy swojego wyglądu. Wszyscy ponownie stają do siebie twarzami i obserwatorzy zgadują, co się zmieniło w wyglądzie partnera. Ćwiczenie powtarzamy, prosząc uczniów, aby zamienili się rolami.
3. Uczniowie zamykają oczy. Prezentujesz im kolejno trzy dźwięki, a zadaniem uczniów jest rozpoznanie, co to za dźwięk. Przykładowo: szuranie krzesłem, pisanie kredą, zamknięcie dziennika, otwarcie okna.
Podziel klasę na grupy cztero-pięcioosobowe. Zapowiedz, że będziecie przypominać sobie wydarzenia utworu w dwóch turach: za pierwszym razem jako detektywi, za drugim jako dziennikarze śledczy. Zdecyduj, czy w obu turach grupy dostaną takie same, czy różne działania. Możesz też użyć zaproponowanych działań w innej formule.
Masz do wyboru:
Działania detektywistyczne:
a) Wykonajcie szkic miejsca popełnienia przestępstw, które pojawiają się w powieści i oznaczcie dowody (znalezione przedmioty, ofiary, inne szczegóły, świadkowie).
Lista przestępstw: kradzież drzwi we dworze, napaść (uderzenie w głowę i ogłuszenie) na Adasia przez nieznajomego mężczyznę w okolicy dworku, kradzież pamiętnika księdza Koszyczka, napaść na Francuza, uwięzienie i związanie Adasia w piwnicy.
b) Opiszcie czynności śledcze Adasia od momentu przyjazdu do Bejgoły aż do rozwiązania zagadki.
c) Dokonajcie analizy wskazówek (napisy), podpowiedzi i poszlak, które Adaś napotyka na swojej drodze w toku śledztwa. Porozmawiajcie o tym: Jak Adasiowi udaje się rozszyfrować te tajemnicze zdania? Te wskazówki to:
- „Na odrzwiach bramy ten się napis czyta…O treści memu duchowi kryjomej…”,
- „W wielkim domu znajdziesz dwie malowane brody. Nie patrz poza siebie. Patrz przed siebie i czytaj w brodzie”,
- „Znajdziesz w domu tego, co powróci wkrótce z Egiptu i nie chciał na uczcie z płaskiego jeść talerza”.
d) Jaką rolę w toku śledztwa odegrały następujące przedmioty: drzwi, pamiętnik, list, książka („Boska komedia” Dantego Alighieri)?
Działania dziennikarskie:
a) Odkryjcie metody pracy Adasia. Przeprowadźcie wywiad / przesłuchanie z Adasiem Ciskowskim i uzyskajcie odpowiedź na pytanie, w jaki sposób pracuje i jak udało mu się rozwiązać zagadkę?
b) Napiszcie artykuł do gazety szkolnej na temat serii dziwnych zdarzeń (lub jednego dziwnego zdarzenia), które wydarzyły się w Bejgole i nadajcie mu tytuł, który zachęci do lektury tekstu. Przykładowo:„Co się wydarzyło w Bejgole?".
c) Przygotujcie portrety psychologiczne lub stwórzcie listy gończe „czarnych charakterów powieści”, ostrzegając przed nimi mieszkańców.
Po każdym z etapów zaprezentujcie efekty pracy grup.
W podsumowaniu zapytaj uczniów o ich obserwacje związane z wydarzeniami opisanymi w powieści:
- Jakie typy postaci pojawiły się w tym utworze?
- Jakie cechy ma postać detektywa?
- Jakiego rodzaju wydarzenia opisuje ta powieść?
Wariant: Na zakończenie pracy lub podczas kolejnych zajęć możesz wprowadzić definicję i cechy powiesci detektywistycznej.
Powieść detektywistyczna – gatunek powieści kryminalnej, której tematyką jest śledztwo zmierzające do wykrycia sprawcy.
Cechy gatunku:
- bohater: najczęściej detektyw, który stoi na straży moralności, analizuje i przeprowadza śledztwo, a w swojej pracy posługuje się dedukcją;
- odwrócony porządek fabuły: sięganie do wydarzeń z przeszłości (liczne retrospekcje), na końcu czytelnik dowiaduje się, co tak naprawdę stało się wcześniej;
- nacisk w fabule położony jest na śledztwo, sama zbrodnia zaś jest opisana mniej szczegółowo;
- autor stara się opisywać historię taki sposób, by utrzymywać odbiorcę w zaciekawieniu i napięciu.
Kornel Makuszyński, „Szatan z siódmej klasy”, Warszawa 2019.
