Tetmajer i Tatry (Na podstawie „Melodii mgieł nocnych")

1. Żywe obrazy 15 min.

1. Zapisz na tablicy słowo „Tatry” i przedstaw je jako punkt wyjścia do pracy. Podziel klasę na grupy pięcioosobowe. Poproś zespoły, by porozmawiały o swoich skojarzeniach z tym słowem. Zachęć uczniów, aby odwołali się do swoich wspomnień, ale też tego, co widzą w internecie lub telewizji.

2. Po krótkiej burzy mózgów i wymianie pomysłów, uczniowie zebrani w podgrupach wybierają sytuację, która wydaje im się najbardziej reprezentatywna dla ich skojarzeń z Tatrami i mają za zadanie przedstawić ją reszcie klasy w formie żywego obrazu. Każdy z uczniów powinien zostać zaangażowany i mieć swoją rolę w obrazie. Grupy mogą zaprezentować swój obraz w wybranym miejscu klasy, wykorzystując ławki, krzesła, stoły i oczywiście własne ciała.

3. Obejrzyjcie kolejno obrazy wszystkich grup. Daj czas poszczególnym grupom na ustawienie obrazu. Za każdym razem daj też sygnał do zastygnięcia w danej scenie i poproś pozostałe osoby o przyjrzenie się sytuacji - głośno analizujcie i opowiadajcie, co na nim widzicie.

4. Po obejrzeniu wszystkich obrazów zastanówcie się, jaki obraz Tatr się z tego wyłania? Jak funkcjonują one w społecznym odbiorze?

2. Obrazy Tatr 15 min.

W czasie, kiedy zespoły będą pracować nad żywymi obrazami, umieść na ścianach wydrukowane (najlepiej w formacie A3) zdjęcia wyszukane wcześniej w Internecie pod hasłem „Tatry” (propozycje znajdziesz w zakładce Zobacz też). Postaraj się, aby fotografie były bardzo różnorodne (widoki o różnych porach dnia, detale, panoramy, przy różnej pogodzie –  bez ludzi lub tylko z pojedynczymi osobami).

Poproś uczniów, aby przeszli się po galerii i przyjrzeli obrazom, a następnie stanęli przy tym, który zrobił na nich największe wrażenie. Kiedy już wszyscy wybiorą swoje zdjęcia, poproś, aby dobrali się w grupy dwu lub trzy osobowe i porozmawiali o wybranych przez siebie fotografiach. Zasugeruj, aby podczas dyskusji opowiedzieli, czym kierowali się w doborze widoku – walorami estetycznymi, czy może zależało to od ich nastroju? Rozdaj arkusze szarego papieru i poproś grupy, aby spisały na nich najważniejsze sformułowania z dyskusji – kluczowe hasła lub zdania.

Przeanalizujcie zebrany materiał na forum. Zwrócicie uwagę jakiego typu zwroty się pojawiły, czy bardziej opisujące sam krajobraz czy np. emocje obserwatora.

3. Praca z wierszem „Melodia mgieł nocnych" 25 min.

1. Wprowadź postać Kazimierza Przerwy-Tetmajera, w kontekście jego biografii i twórczości związanej z górami. Przeczytajcie wiersz „Melodia mgieł nocnych”.

2. Zaznacz, że o tym poecie mówi się, iż „myślał obrazami”, szczególnie wtedy, kiedy opisywał tatrzańską przyrodę. Przeanalizujcie, jakie obrazy pojawiają się w tekście – zwróćcie uwagę na obecne w wierszu ruch, dynamikę, barwy (mimo, że wiersz opisuje sytuację nocną), intensywność wrażeń i doświadczeń zmysłowych. Nawiąż do poprzedniego ćwiczenia i zapytaj, czy zdaniem uczniów udałoby namalować obraz lub zrobić zdjęcie obrazujące wiersz? Jak mogłyby wyglądać?

3. Poproś, aby uczniowie przeczytali wiersz samodzielnie, po cichu. Poleć, aby każda osoba wybrała z wiersza jeden zwrot/fragment, który szczególnie zadziałał na jej zmysły (zwróć uwagę, aby nie ograniczali się wyłącznie do przymiotników i pojedynczych słów).

4. Podziel klasę na podgrupy (po około pięć osób). Poproś, aby w zespole zaprezentowali sobie nawzajem swój fragment razem z gestem go obrazującym. Daj chwilkę na wybór zwrotu i przygotowanie gestu. Zasugeruj też, aby uczniowie dobrali odpowiedni z ich punktu widzenia sposób wypowiedzenia słów (np. cicho, szybko, delikatnie, wesoło, smutno). Następnie niech uczniowie spróbują stworzyć ze swoich fragmentów i gestów etiudę, która będzie kolażem inspirowanym tekstem.

5. Wydziel w klasie scenę. Poproś, aby kolejne grupy zaprezentowały swoje interpretacje słowno-ruchowe. Podzielcie się wrażeniami. Zapytaj, czy łatwo było przełożyć obraz na gest, dźwięk? Z czego wynikała dla uczniów łatwość/trudność tego działania?

4. Podsumowanie 35 min.

1. Przypomnij, jakie ćwiczenia realizowaliście podczas zajęć. Porozmawiajcie o rożnych obliczach Tatr, które wyłoniły się z pracy z własnymi skojarzeniami, fotografiami i tekstem. Przypomnij uczniom o kulturotwórczej roli Tatr i Podhala w XIX i na początku XX wieku. Zastanówcie się wspólnie, jak zmieniło się funkcjonowanie Tatr w społecznej świadomości od tego czasu.  

2. Zaproś uczniów do rozmowy o tym, czy dziś nadal Tatry mogą inspirować do tworzenia ambitnej, interesującej, a może krytycznej sztuki*. Na tym etapie możesz odwołać się do prac Jana Dziaczkowskiego.

Ćwiczenia dodatkowe: Tatry jako inspiracja dla współczesnych artystów

a) Zaprezentuj uczniom kolaże artysty Jana Dziaczkowskiego, Zaproś uczniów do wspólnej refleksji nad przekazem jego prac. Jaką rolę odgrywały Tatry i kultura Podhala w pracach Dziaczkowskiego? Jeżeli czas pozwoli możecie wykorzystać zdjęcia z drugiego ćwiczenia do budowania kolaży (skorzystajcie z gazet jako materiału wizualnego do stworzenia własnych prac) Tematem pracy może być przyszłość Tatr – jakim miejscem będą za  np. 100 lat.

b) Postarajcie się pomyśleć o tym, jak można czerpać z tatrzańskiego krajobrazu dziś. Zastanówcie się, jakie ćwiczenia/działania twórcze można byłoby zrobić w górach podczas wycieczki, żeby podobnie jak w wierszu Tetmajera można uruchomić zmysły. Możesz podać uczniom jako inspiracje przykłady: zwrócenie uwagi/zapisywanie wrażeń słuchowych podczas wycieczki górskiej, notowanie/poszukiwanie barw i faktur, przyjmowanie różnych perspektywy, zapisywanie swojego nastroju na poszczególnych etapach wycieczki, robienie zdjęć intersującym formacjom skalnym, drzewom i fakturom itp. Wymyślcie kilka ćwiczeń do samodzielnego zastosowania.