Każdy z nas jest opowiadaczem! Codziennie coś komuś opowiadamy. O wakacjach, o drodze do szkoły i do domu, o tym, jak minął nam dzień... Opowiadamy anegdoty, dowcipy, zabawne lub smutne historie. Co sprawia, że nasze opowieści są ciekawe? Odpowiedź na to pytanie przyniosą te zajęcia. W pierwszej części uczniowie przejdą trening opowiadacza: rozmontują opowieść, przyjrzą się bliżej jej elementom i przetestują ich działanie w serii ćwiczeń. W drugiej części wykorzystają zdobyte umiejętności do zbudowania własnych opowieści o odległych wyspach. Inspiracją do działań będzie książka „Atlas Wysp Odległych. Pięćdziesiąt wysp, na których nigdy nie byłam i nigdy nie będę” autorstwa Judith Schalansky.
Wydrukowane historie wysp z „Atlasu Wysp Niezwykłych" (po jednej dla każdego uczestnika), sala z dużą ilością wolnej przestrzeni, przybory do pisania, papier.
Zapowiedz uczniom, że tematem Waszego spotkania są opowieści. Zaczniecie od serii działań, które pozwolą Wam ustalić, co sprawia, że kogoś uważnie słuchamy a historia wydaje nam się ciekawa i atrakcyjna. Będzie to przygotowanie do budowania samodzielnych opowieści.
1. Dobry początek
Jak zaczynają się baśnie? Zróbcie burzę mózgów. Przypomnijcie sobie różne zdania, które pamiętacie, np. dawno, dawno temu; pewnego razu; za górami, za lasami, itp.
Następnie podziel uczestników na grupy czteroosobowe i poproś, aby wymyśliły jedno zdanie, które będzie budowało w odbiorach zainteresowanie dalszą opowieścią. Możesz podać przykład takiego zdania: „Zdarzają się różne historie, ale takiego rozwoju wypadków, nie spodziewałby się nikt”, „Nikt nie przypuszczał, że coś takiego przydarzy mu się w życiu” lub „Wszystko w ich życiu wyglądałoby inaczej, gdyby nie zdarzyła się ta historia”.
Kiedy zespoły będą miały gotowe zdania, poproś, aby przekształciły je tak, aby nawiązać nim kontakt ze słuchaczami, np. „Słyszeliście pewnie różne historie, ale takiej jak ta nie zna chyba nikt z was”.
Poproś grupy, aby wygłosiły na forum klasy oba zdania. Zapytaj słuchaczy, które ze zdań było dla nich ciekawsze? Porozmawiajcie w ten sposób o propozycjach wszystkich grup. Na końcu zastanówcie się, jak zwrócenie się do odbiorców na początku opowieści wpływa na dalszy odbiór?
2. Szczegół i słuchacz
Poproś uczniów, by wybrali sobie jeden z przedmiotów lub obiektów w sali, w której pracujecie. Następnie niech dobiorą się w pary. Zadaniem każdej osoby jest ustne opisanie przedmiotu w maksymalnie 15 zdaniach. Podkreśl, żeby zwrócili uwagę na jak najwięcej aspektów (zastosowanie, pochodzenie, wykonanie, kształt, rozmiar itd.). Niech zastanowią się, jak mogą dbać o kontakt ze słuchaczem podczas budowania opisu.
Gdy pary wykonają ćwiczenie, poproś uczniów o podzielenie się obserwacjami z ćwiczenia na forum.
3. Koniec opowieści
Zapytaj, czy zdaniem uczniów ostatnie zdanie jest ważne i dlaczego tak / nie? Porozmawiaj z uczniami o zakończeniach opowieści: jakie tradycyjne zakończenia pojawiają się w znanych im historiach (np. i żyli długo i szczęśliwie; koniec bajki i bomba, kto nie słuchał ten trąba; ciąg dalszy nastąpi)? Czym się charakteryzuje ciekawe zakończenie?
4. Pierwsze opowieści
Poproś uczniów, aby wrócili do wybranego wcześniej przedmiotu i stworzyli krótką historię, której będzie on bohaterem. Poproś, aby budując tę opowieść, starali się wykorzystać wszystkie wcześniejsze doświadczenia – niech zadbają o początek i koniec historii. Daj chwilę na zastanowienie, a następnie poproś uczniów, by w parach wymienili się historiami.
5. Co robić, by nie przynudzać?
Pora na podsumowanie pracy. Porozmawiaj z uczniami o tym, co ma wpływ na nas jako słuchaczy? Co sprawia, że czasami nudzimy się, kiedy kogoś słuchamy, a czasami czyjaś opowieść wzbudza w nas zainteresowanie? Następnie poproś, aby uczniowie dobrali się w czwórki. Niech grupy stworzą krótki poradnik „Co zrobić, by opowiadać ciekawie?”.
6. Podsumowanie pierwszej części
Porozmawiajcie o tym, co na temat sztuki opowieści znalazło się w Waszych poradnikach? W jaki sposób (werbalny lub niewerbalny) opowieść staje się ciekawa, co sprawiło, że prezentowane zdania i opowieści były ciekawe dla słuchaczy, co wzbudziło ich zainteresowanie: dobór słów, gesty, może inne elementy?
1. Wybór tematu
Przed zajęciami wybierz z książki „Atlas Wysp Odległych” kilka opowieści, które staną się inspiracją do zajęć. Przygotuj zdjęcia lub kserówki wybranych przez Ciebie wysp wraz z tekstem, który im towarzyszy. Zadbaj o to, by wszyscy uczniowie mieli materiały do pracy.
Poproś, aby uczniowie stworzyli kilkuosobowe zespoły – grupa losuje jedną wyspę. Rozdaj każdemu tekst i poproś o uważną, cichą, samodzielną lekturę. Po przeczytaniu niech uczestnicy w grupach wymienią się swoimi uwagami - jakie są ich wrażenia, które fragmenty zapadły im szczególnie w pamięć. Daj im chwilę na rozmowę. Po upływie tego czasu poproś, by każdy zespół wybrał spośród omówionych przed chwilą wątków jeden motyw, który ich zdaniem ma potencjał na ciekawą opowieść. Powiedz, że ten wątek rozwiną we własną opowieść.
2. Schemat opowieści
Zanim grupy przystąpią do pisania, powinny przedyskutować następujące kwestie:
- kto będzie bohaterem ich opowieści? (zwróć uwagę uczestników, że bohaterem mogą być również przedmioty, zwierzęta, natura czy sama wyspa);
- co charakteryzuje tego bohatera? (poproś o wskazanie głównych cech, ważnych wydarzeń z życia, dla ułatwienia i zwizualizowania postaci można ją naszkicować);
- jaki jest nastrój wyspy? (poproś zespoły o zastanowienie się nad skojarzeniami z przeczytanym tekstem; jaki nastrój budzi wyspa, jakie emocje wzbudzają wydarzenia, jakie się tam dzieją, czy znajdziemy tam elementy komiczne, a może wątki kryminalne);
- jaka będzie kolejność zdarzeń w ich opowieści: jak się zaczyna i rozwija akcja, jak się kończy.
Monitoruj pracę grup i zachęcaj do poszukiwań nieoczywistych rozwiązań.
3. Praca nad opowiadaniem
Poproś grupy o zastanowienie się nad tym, w jaki sposób mogą opowiedzieć swoją historię tak, aby była interesująca dla innych. Zwróć uwagę, by pamiętali o doświadczeniach z poprzednich zajęć. Przypomnij o dobrym początku i kontakcie ze słuchaczami. Niech skorzystają z rad zawartych w poradnikach opracowanych wcześniej. Poproś o przygotowanie opowieści i zdecydowanie, w jaki sposób ją przedstawią (mogą opowiadać wspólnie lub pojedynczo).
Po przygotowaniu opowieści następuje ich prezentacja.
4.Podsumowanie
Usiądźcie w kole i porozmawiajcie o Waszych wrażeniach. Co sprawiało, że opowieści były interesujące? Które rozwiązania się nie sprawdziły? Co utrzymywało skupienie słuchacza, a co go rozpraszało? Zapytaj również opowiadaczy, co sprawiło im największą trudność.
Na koniec poproś uczniów o odpowiedź na pytanie, czy i jak zmieniło się ich postrzeganie opowiadania i buzowania opowieści.
Podziękuj grupie za wspólne zajęcia.
Judith Schalansky, „Atlas Wysp Odległych. Pięćdziesiąt wysp, na których nigdy nie byłam i nigdy nie będę”, Warszawa 2014.
