Zajęcia są rodzajem poetycko-teatralnego namysłu nad otaczającą nas przyrodą. Ćwiczenia zainspirowane zostały twórczością Bolesława Leśmiana, w której to tętniąca życiem przyroda obserwuje i interpretuje świat człowieka. Warsztaty pozwalają poprowadzić twórczą analizę wierzy Leśmiana, ale też prowokują do rozmowy o kwestiach ekologicznych i relacji człowieka z przyrodą.
Poproś uczniów, aby na zajęcia przynieśli ze sobą coś, co pochodzi ze świata przyrody, np. patyk, kawałek kory, kwiat, mech, źdźbło trawy, ziemia w słoiku, kamień tp... (cokolwiek ich zainteresuje, uznają za piękne, brzydkie, frapujące). Podkreśl, że ważne jest, aby były to wytwory natury, a nie człowieka.
Przestrzeń pozwalająca na rozmowę w kole w całej klasie oraz pracę w grupach.
Przyniesione przez uczniów obiekty pochodzące ze świata przyrody (szczegóły w zadaniu dla ucznia). Kartki A4, po jednej dla ucznia.
1. Usiądźcie w kole. Poproś uczniów, aby zaprezentowali przyniesione przedmioty. Niech położą je na kartkach i zapiszą „czynności”, które może „wykonywać” dany obiekt bez udziału człowieka, tzn. jak zmienia się pod wpływem sił natury, w swoim naturalnym środowisku (niech uczniowie pomyślą np. jak zmieniają się jego kolory, temperatura). Możesz podać uczniom przykłady, aby łatwiej było im zrozumieć zadanie:
- kamień: leży, moknie, nagrzewa się od słońca, wyżłabia się od wody, brudzi odchodami sarny, porasta mchem, jest różowy od zachodzącego słońca itp.,
- źdźbło trawy: powiewa, jest zroszone deszczem, wysycha od słońca, gnije, rośnie, zielenieje, brązowieje itp.
Każdy wypisuje co najmniej trzy takie przykłady dla swojego obiektu.
2. Poproś uczniów, aby odczytali swoje pomysły, ale z użyciem pierwszej osoby liczby pojedynczej tzn. tak, jakby opowiadał to ów kamień/patyk itp.
3. Zaproś uczniów do rozmowy. Zapytaj: na ile natura jest siłą dynamiczną? Jak zmieniała się ich perspektywa, kiedy robili to ćwiczenie? Czy coś odczuwali, doświadczali czegoś? Jak kierowali swoją wyobraźnią?
Pod tym kątem przeanalizujcie wybrany wiersz Leśmiana albo fragmenty różnych (proponowane teksty: W malinowym chruśniaku, Zielona godzina, Łąka, Topielec). Zastanówcie się, jak jest tu pokazana relacja przyrody z człowiekiem: kto kogo obserwuje? Kto kogo odczuwa? Na ile przyroda do istnienia potrzebuje człowieka? Jakim językiem „mówi” przyroda u Leśmiana?
1. Poproś uczniów, żeby przypomnieli sobie moment ważnego dla nich kontaktu z przyrodą, np. wspomnienie z dzieciństwa. Poproś, aby spróbowali opisać ten moment z punktu widzenia przyrody, która obserwowała ich w tym momencie. Powiedz, aby pamiętali o zachowaniu odmiennej perspektywy i skali (inaczej świat będzie wyglądał z perspektywy źdźbła trawy,
a inaczej topoli).
2. Podziel uczestników na grupy. Niech członkowie zespołu zaprezentują sobie historie, a następnie wybiorą jedną z nich do zaprezentowania. Zanim przedstawią ją pozostałym osobom z klasy, niech zastanowią się:
- w jakiej pozycji reszta klasy ma słuchać danej historii?
- czy chcą jakoś zaangażować słuchaczy w trakcie prezentacji?
-czy chcą rozbudować prezentację o dodatkowe elementy (rekwizyt, efekt dźwiękowy, gest).
3. Kolejne grupy prezentują opowieść.
Na zakończenie zaproś uczniów do analizy zaproponowanych przez grupy sytuacji i procesu twórczego. Porozmawiajcie o przedstawionych sytuacjach, roli natury w naszym życiu, zastanówcie się, na ile natura jest czymś odrębnym, a na ile współistnieje z człowiekiem.
Wojciech Owczarski, "Miejsca wspólne, miejsca własne", Gdańsk 2016.
Zwiedzam wszechświat, Bolesław Leśmian, Warszawa 2016.
