Powiedzmy inaczej, czyli o znaczeniach w recytacji

1. Intencje ukryte w słowach 15 min.

1. Poproś uczniów, by dobrali się w pary. Rozdaj każdemu kopię dialogu z farsy „Tajemnicza Irma Vep” Charlesa Ludlama - poproś o zapoznanie się z nim. Zapytaj, czy uczniowie znają znaczenie wszystkich słów w tekście. W razie potrzeby wyjaśnij ich znaczenie.

Poproś, by pary podzieliły się rolami (Lorda Edgara i Lady Enid) i przeczytali dialog, kierując się didaskaliami.

Gdy uczniowie skończą, możesz poprosić parę ochotników, by na forum zaprezentowała dialog.

Następnie zapytaj, co wynika z samego tekstu dialogu, a ile z podtekstu – sposobu, w jaki ten tekst jest powiadany? Poproś, by uczniowie określili i wskazali, jakie emocje pojawiają się w tym tekście. Następnie zapytaj, o pojawiające się w tekście intencje.

Wreszcie – co zdaniem uczniów odróżnia intencję od emocji?

 

2. W analizowanym w pierwszym zadaniu fragmencie postaci dialogują ze sobą przy użyciu tylko swoich imion, za każdym razem zmienia się jednak ich wymowa. Poproś pary, by stworzyły własne dialogi na analogicznych zasadach: czyli wykorzystując jedno słowo/zdanie, któremu towarzyszą zmieniające się intencje i emocje.

Daj uczniom kilka minut. Poproś ochotników, by zaprezentowali przed pozostałymi uczniami efekt swojej pracy. Poproś widownię, by postarała się określić zaobserwowane emocje i intencje.

2. Tekst w kwadracie emocji 20 min.

1. W tym zadaniu najlepiej wykorzystać dowolny monolog lub fragment monodramu (np. Scenariusz dla nieistniejącego lecz możliwego aktora instrumentalnego Bogusława Schaeffera czy też fragment powieści pisanej w pierwszej osobie Msza za miasto Arras Andrzeja Szczypiorskiego).

Podziel uczniów na kilka grup i rozdaj im fragmenty tekstu, by mogli się z nim zapoznać. Następnie poproś, aby uczniowie wskazali kilka możliwych intencji dla wypowiadania tego tekstu.

 

2. Zapowiedz, że na kolejnym etapie podejmą próbę przeczytania tekstu zgodnie z wylosowaną intencją. Wpisz podane wcześniej przez uczniów intencje na kartoniki i rozlosuj między zespoły. Poproś, by uczniowie wskazali cztery emocje, które kojarzą się im z tą intencją (np. mogą towarzyszyć osobie kierującej się tą intencją). Uczniowie mogą także skorzystać z gotowych propozycji podanych niżej).

Kiedy uczniowie będą gotowi, powiedz, że każdą emocję należy zapisać na kartce A4 i ułożyć z nich na podłodze przestrzenny kwadrat. Zadanie będzie polegało na wypowiadaniu tekstu zgodnie z wybraną intencją i z uwzględnieniem emocji zapisanych na kartkach. Uczestnik może dowolnie, intuicyjnie zmieniać emocje i ich natężenie poprzez zmianę miejsca w przestrzeni (np. stając przy innej kartce). Każda osoba z grupy kolejno próbuje swojej interpretacji tekstu.

Proponowane warianty:

Intencja: składanie wyjaśnień. Emocje towarzyszące: radość, niepewność, nadzieja, strach

Intencja: prośba. Emocje towarzyszące: spokój, euforia, irytacja, gniew

Intencja: groźba. Proponowane emocje: rozpacz, wściekłość, rozbawienie, spokój.

 

3. Po kilku minutach poproś ochotników o prezentację – najlepiej, jeśli będą to osoby  z różnych grup (by skonfrontować, jak brzmi tekst w wypadku różnych intencji).

 

Po zakończeniu zadania zapytaj, jaki był wpływ intencji na sposób wypowiadania tekstu. Co się za je sprawą zmieniało? Co mówiony tekst dzięki temu zyskał, a co stracił?

3. Podsumowanie 10 min.

Na koniec poproś uczniów, by każdy z nich stworzył metaforę dotyczącą relacji między mówionym tekstem a intencją. Np. w formie dokończenia zdania „Intencja dla wypowiadanego tekstu jest jak…” Poproś ochotników o przeczytanie zdań. Porozmawiajcie wspólnie o roli intencji w recytacji.